Ik heb het gevoel, dat we ons als samenleving bevinden in een periode waarin we beginnen te beseffen, dat we met het toepassen van geïsoleerde oplossingen het ene probleem oplossen, maar tegelijkertijd een ander probleem veroorzaken. Een voorbeeld is het gebruik van veel antibiotica in de veehouderij. Dat heeft een functie voor de productie, maar de maatschappij wordt tegelijkertijd opgezadeld met resistente bacteriën. En resistente schimmels komen er ook al aan. Dat is een enorme bedreiging voor de volksgezondheid. Hier is dus duidelijk sprake van een geïsoleerde probleemoplossing, waarbij de consequenties nauwelijks tot niet door de sector in ogenschouw worden genomen.
De samenleving zou meer gebaat zijn met minder eenzijdige oplossingen. De benadering die professor Nico Baken beschrijft in zijn manifest, is een zeer noodzakelijke systeembenadering. Hij overziet alle problemen en alle oplossingen, en zoekt daar een sectoroverstijgende aanpak voor. Dat spreekt mij zeer aan.
Kantelen
In mijn werk houd ik mij bezig met gezondheid en het versterken daarvan. In ons land wordt 96% van het zorgbudget besteed aan medische zorg en behandelingen, en slechts 4% aan preventie. Dat zou moeten kantelen! Gezondheidsbevordering zou veel belangrijker moeten worden, want daar valt een wereld te winnen. Zingeving speelt daarin een belangrijke rol.
Onder zingeving versta ik, dat een mens probeert te beseffen, wat voor hem het belangrijkste is in het leven, dat hij daarvan de kern van zijn bestaan maakt en daar de rest van zijn leven als het ware omheen bouwt. Dáár wordt de mens gelukkig van en dat sluit mooi aan op de diverse waardencrises die Nico aanstipt: Met zingeving vindt een mens waarde terug en tegelijk is zingeving één van de meest gezondmakende krachten in onszelf. Kinderen zouden op school al moeten leren, hoe ze goed voor zichzelf kunnen zorgen en hoe ze lekker in hun vel kunnen zitten. Dat zou vanaf het begin van hun leven centraal moeten staan, als basis voor later. Het is nu lezen, schrijven en rekenen en dergelijke. Maar de kinderen geestelijk veerkrachtig en weerbaar maken: Dat leert niemand ze. Toch valt daar veel te winnen. In bijvoorbeeld de Verenigde Staten en Denemarken zijn ze daarmee stukken verder.
Waterhoofd
Het is ook om economische redenen noodzakelijk die weg in te slaan. De huidige gezondheidszorgmodellen zijn veel te duur geworden, en ze zullen in de toekomst nóg duurder worden. Een transitie is nodig, ook daar. De gezondheidszorg is nu een kind met een waterhoofd: veel te veel eenzijdige gerichtheid, vooral voor topspecialismen.
De huidige lineaire economie zal, waar mogelijk ook in de zorg, omgevormd moeten worden naar een circulaire economie, waarin ‘afval’ voor zo mogelijk voor 100% wordt hergebruikt. Daardoor is het geen afval meer, maar wordt ‘afval’ een grondstof. In een circulaire economie heeft iedereen het overzicht over ‘vanwaar’ en ‘waarheen’: kleinschalig en streekgericht. Nico’s manifest ademt die nieuwe samenleving. Het is een intellectueel stuk, waarin hij een aantal gedachten heeft neergelegd, die ik graag ondersteun. Wél zullen praktische voorbeelden (pilots) nodig zijn om toepassingsvormen, haalbaarheid en bruikbaarheid van zijn ideeën te toetsen. De 40 ondertekenaars vormen een aardig knokploegje om daar snel een begin mee te maken.
Machteld Huber ontving in september 2012 de z.g. ZonMw Parel voor het formuleren van een nieuw concept van gezondheid. Ze ontwikkelde het concept verder tot ‘positieve gezondheid’. Het richt zich niet louter op de toestand van ‘compleet welbevinden’. In haar visie is gezondheid een onlosmakelijk onderdeel van de levenskunst en is het niet uitsluitend de afwezigheid van ziekte. Ziekten moeten, waar mogelijk, behandeld worden, maar daarnaast moet er aandacht zijn voor het versterken van veerkracht, zelfregie en basisgezondheids- vaardigheden. Machteld Hubers initiatief is internationaal toonaangevend. Het werd gepubliceerd in de British Medical Journal.