In een recent rapport van McKinsey wordt becijferd, dat we in Europa 340 tot 630 miljard Amerikaanse dollars (!) per jaar kunnen besparen door de overgang van een lineaire naar een circulaire economie. Die besparingen worden behaald door lager gebruik van grondstoffen én door werkgelegenheidswinst. Voor een klassiek denkende econoom is dat een eyeopener. Maar volgens mij is er nog veel meer winst te boeken, namelijk door een sectoroverstijgende aanpak, zoals die in het manifest van professor Nico Baken wordt bepleit. In de samenleving zijn intussen genoeg ontwikkelingen aan te wijzen, die dat onderstrepen.
Helaas is het topsectorenbeleid van onze regering veel te sectoraal, te verkokerd. De rode draad in dat beleid zou de duurzaamheid moeten zijn, maar in onze economie is duurzaamheid nog steeds niet leidend. Dat zou kunnen veranderen door de goede voorbeelden van sectoroverstijgende projecten meer in het zonnetje te zetten.
Social value
Het manifest sluit goed aan op de nieuwe gedachten in onze samenleving. Veel burgers van vandaag willen niet meer uitsluitend denken in financiële waarden. Zij willen meer social value, d.w.z. zij willen het gevoel hebben dat ze ertoe doen, dat juist zij meespelen in plaats van toekijken. Zo denken niet alleen een paar geleerden, maar zo denkt tegenwoordig ook de massa.
Er zijn echter trekkers nodig om te initiëren en enthousiasmeren. Anders gezegd: er is nog veel werk te verzetten voor de 40 medeondertekenaars van het manifest. Dat manifest van professor Nico Baken maakt onweerlegbaar duidelijk, dat er in deze wereld nieuwe waarden zijn om op te letten. Ecologische en sociale. We hebben als mens een grote impact op deze planeet. We zijn onderdeel van die levende natuur en doen dus aan zelfvernietiging als wij de natuur niet meer respecteren. Kunnen wij ons straks met z’n 9 miljarden wel passend gedragen tegenover de wereld en elkaar?
Eigenlijk is het antwoord ‘nee’, want ons economische systeem is fout, we zitten in de knel. Mijn oproep als ondertekenaar van Bakens manifest is daarom: Neem initiatief om het anders te gaan doen. Breng het initiatief terug bij de mensen. Ga een nieuwe wereld bouwen. Feitelijk is dat niet zo moeilijk als je maar verbindt, samenwerkt. Dat zie je terug in het manifest. Aanbevelingen genoeg. Een nieuwe tijd breekt aan. En we kunnen er allemaal aan meedoen. Op beperkte schaal heb ik dat recent zelf gedaan bij de nieuwbouw voor het nioo laboratorium- en kantorencomplex in Wageningen. Practice what you preach! Bij die bouw hebben we bijvoorbeeld biodiversiteit gecreëerd in plaats van vernietigd, sluiten we kringlopen en gebruiken we op verschillende manieren energie van de zon. Maar het is vooral ook een fantastisch gebouw voor mensen om in te werken. Zo wordt de nieuwe wereld al doorgevoerd in bouwprojecten.
We hebben in de aanloop naar de ontwerp- en bouwwerkzaamheden wel gemerkt, dat veel mensen niet verder kijken dan hun eigen sector. In zo’n geval moet je verbinden, out of the box denken en andere sectoren erbij betrekken. Dan kun je gebruik maken van elkaars ideeën, waarden en ervaringen. Dát is ook wat doorklinkt in Bakens manifest.
Menselijke maat
De vraag is natuurlijk vooral, hoe die transitie bij de gewone burger kan worden gebracht. Een goede weg is volgens mij de maatschappelijke omvorming van ‘centraal’ naar ‘decentraal’. In de sfeer van energieopwekking of voedselproductie bestaan in Nederland al diverse buurtinitiatieven. Dat geldt ook voor het idee om mensen in een bepaalde buurt of wijk voor elkaar te laten koken, elkaar spullen te lenen.Via sociale media is nu veel mogelijk. Daarbij zijn alle groepen in de samenleving te betrekken. De menselijke maat staat daarbij steeds centraal. Immers, de nieuwe sociale waarde wordt: Delen is belangrijker dan bezitten!
Het draait allemaal om het terugbrengen van waarde en zingeving onder de mensen. We moeten ecologische, sociale en financiële waarden slim combineren. Ik ben bijvoorbeeld voorstander van verlaging van belasting op arbeid, met gelijktijdige verhoging van de belasting op grondstoffen. Het zijn immers de grondstoffen die schaars worden, niet menselijke arbeid. Dan krijg je een heel ander economisch plaatje. Dan creëer je werkgelegenheid, geef je meer mensen een kans binnen het arbeidsproces. Meedoen geeft zelfwaardering. Breng die menselijke waarde weer terug in het samenlevingssysteem. Dat is dringend nodig.